Абдираман Отепов

Абдираман  Өтепов 

Театрдың көркемлик жақтан басшысы, 

актёр, драматург, мәмлекет ғайраткери  

1905 – 1934

     Қарақалпақстанда театр өнерин туңғыш баслаўшылардың бири, драматург, актер ҳәм режиссер Әбдираман Өтепов 1905-жылы Қоңырат қаласында туўылған.

       Әбдираман жас ўақытларында әкеси Өтеп қаладан Арал теңизиниң шығыс жағалаўындағы Қосжан деген жерге көшип келип, балық өндириўши бай Березницкийге балықшы болып жалланады. Көп кешикпей бай оны балықшыларға бригадир етип тайынлайды. 

          Байдың қараўында ислеген жыллары ол орыслар арасында танысларын көбейтип, дослар артырады. Хожейининиң исенимли адамы сыпатында ол байдың үйинде өткерилген барлық байрамлар ҳәм кешелерге еркин қатнаса алған. Әкеси менен бирге ол үйде Әбдирманда болған. Орыс мәденияты менен, қосықлары ҳәм ойынлары менен, хор ҳәм саз әсбапларында атқарыў, сондай ақ балалайка, гармонь, гитара, скрипка сыяқлы әсбапларда шертиў шеберликлери жас өспиримниң жүрегинде өшпес излер қалдырады. 

   Березницкийдиң үйиндеги байрамларда пантомимо ойынлары, аяқ ойынлары, киши көлемли комедиялардан үзиндилер атқарылатуғын еди. Әбдираман көп жыллар даўамында булардың ҳәммесин бир неше рет көрип жүрди. Сол аўылдағы орыс балалары менен көп ойнайтуғын еди. 

       Байдың балығын қабыллаўшы Луценко деген киси бираз жыл булардың үйинде жасап, Әбдираманның орыс тилин меңгериўине тийкарғы себепши болды.

      1916 жылы Әбдираманның әкеси қайтыс болады. 11 жасар баланы анасы мусылман мектебине оқыўға береди. 3-4 жыл ишинде Әбдираман зийреклиги, уқыбы, саўаты, тек арабша ҳәрип таныў емес, өз бетинше оқыў, оқыған китапларының мәнисин түсиниў бойынша да өз қатарларынан әдеўир илгерлеп кетеди. Ержете келе орыс тилин әдеўир меңгерип, европаша кийине баслайды. Соның ушын адамлар оған «Әбдираман орыс» деген лақап та береди. 
        1920-жылы Әбдираман Қоңыратқа қайтып келеди ҳәм ЧООН (чрезвычайный отряд особого назначения) отрядына киреди, соның менен бирге ол көркем ҳәўескерлер дөгерегине белсене қатнасады. Әбдираман кеўилли, ҳәр қыйлы минездеги адамларды еликлеўге шебер, өзинше шөлкемлестириўшилик уқыбы менен өзгелерден ажыралып туратуғын жигит болған. 
         1922-жылдан баслап, округлық комсомол комитетиниң ҳәўескерлик дөгереклерине тиккелей басшылық еткен. 1922-24-жыллары ол Қоңыраттағы театр дөгереклери ушын «Жезде жан», «Зиндан» атлы өзиниң дәслепки сахналық шығармаларын, сондай ақ қосықларын жаза баслайды. 

        1925-жылы Соркол болысы партия ячейкасының хаткери болып ислеп жүрип, аўыллық жерлерде драма дөгереклерин шөлкемлестирген. 

    1927-жылдың гүзинде ол Төрткүлге совет хызметкерлерин таярлайтуғын қысқа курске оқыўға жибериледи. Көп өтпей оны усы курстың баслығы етип таярлайды. Төрткүлде ол «Таң нуры» миллий труппасы менен жақыннан танысады ҳәм оның ислерине белсене қатнасады. 

      З.Ф.Қасымов муғаллимшилик жумысына кеткеннен кейин 1927-жылдың 25-сентябринде Ә.Өтепов труппаның көркемлик басшысы етип тайынланады. 

     1925-жылы «Шәлеке бай» атлы 1 актлы пьесасын дөретеди. Соңынан, бул пьеса бир неше мәртебе қайта исленеди. 1930-жылы бул шығарма драматург тәрепинен жаңа редакцияда қайта исленип «Теңин тапқан қыз» атлы көп актлы музыкалы драма пайда болады. Бул Қарақалпақ театрының сахнасында бир неше мәртебе қойылып, халқымыздың сүйип тамашалайтуғын шығармасына айланды.

Абдираман Отепов

Театрнинг бадиий раҳбари, актёр, драматург,

 давлат арбоби  

1905 – 1934

Қорақалпоғистонда театр саньатининг асосчиларининг, драматург, актёр ва режиссёр Абдираман Отепов 1905-йили Қўнғирот шаҳрида тўғилган. Абдираманнинг отаси Отеп Орол денгизи ёнида рус бойларидан бўлган Березницкийнинг қўлида ишлайди. Абдираман рус болалари билан дўстлашади. Рус маданияти, қўшиқ ва рақсларини урганади. Мусиқа асбоблари балалайка, гармонь, гитара, скрипкаларда мусиқаларини эшитиб, ёш ўсмиримда катта қизиқиш уйғотади. 

Березницкий уйидаги байрам кечаларида пантомимо, рус рақслари, комедиялардан парчалар кўрсатиларди. Абдирман барчасидан спектакллардан парчаларни кўришни ёқтирарди. Отаси билан бирга ишлайдиган Луценко исмли киши Абдираманга рус тилини тўлиқ ўргатди. 

1916-йили отаси вафот этгани боис, 11 ёшида онаси уни мусулмон мактабига беради. 3-4 йил ичида ўзининг талабчанлиги билан барчадан яхши ўзлаштиради.   16-17 ёшида европача кийинади. Одамлар уни «Абдираман рус» деб ном беради. 

1920-йили Абдираман Қўнғиротга қайтиб келади ва ЧООН (чрезвычайный отряд особого назначения) отрядига ишга киради, шунингдек ҳавоскорлар тўгарагида иштирок этади. Абдираман кўнгилли, ҳар хил характердаги одамларни пародия қилишни яхши кўрарди. Ташкилий ишларни олиб борарди. 

1922-йилдан бошлаб, комсомол кўмитасига раҳбарлик қилади. 1922-24-йиллари у Қўнғиротда театр драм кружоклари учун «Жездежан», «Зиндан» номли бир актли пьесалар ёзиб беради. 1925-йили Қўнғиротда қорақалпоқ драм кружокларини ташкил қилади. 1927-йили у Турткул шаҳрида партия мактабига ўқишга боради. Ўқиш даврида «Тонг нури» қорақалпоқ миллий труппаси билан биргаликда ижодий ҳамкорлик қила бошлайди.

 З.Ф.Қасимов асосий ўқитувчилик касбига қайтиши муносабати билан,  1927-йилнинг 25-сентябридан А.Утепов труппага бадиий раҳбар қилиб тайинланади.

Унинг 1925-йили «Шалеке бай» номли 1 актли пьесаси ёзилади. Сўнг ушбу пьеса бир неча маротаба қайта ишланади, 1930 йили бу асар «Тенгин топган қиз» номи билан мусиқали драма бўлди. Бу Қорақалпоқ театрининг сахнасида бир неча маротаба сахналаштирилган, халқимизнинг севиб томашалайдиган асарига айланган.

Унинг қорақалпоқ театрининг ривожланишида, бугинги кундаги ютуқларида А.Утеповнинг ҳиссаси бор. «Тонг нури» миллий труппамизнинг 1930-йили давлат театри мақомини олишда, 1934 йили Луначарский номидаги Москва давлат университетида қорақалпоқ студиясининг очилишида, республикамиз бӯйлаб истьедодли ёшларни излаб топишда шахсан А.Утеповнинг меҳнати катта. У театрнинг бадиий раҳбари, актёр, драматург, давлат арбоби сифатида халқимиз эсида мангу қолган.

Абдираман Отепов

Художественный руководитель театра, актер, драматург,

государственный деятель

    1905 - 1934

     Абдираман Отепов, один из основоположников театрального искусства, драматург, актёр и режиссёр Каракалпакстана, родился в 1905 году в Кунграде. Отец Абдирамана, Отеп, работал на Березницкого, богатого россиянина, недалеко от Аральского моря.  Абдираман дружил с русскими детьми.

    Изучал русскую культуру, песни и танцы. Прослушивание музыкальных инструментов, таких как балалайка, губная гармошка, гитара, скрипка, вызывало в его юности большой интерес.       

     В праздничные вечера в доме Березницкого были представлены пантомимы, русские танцы и отрывки из комедий. Абдираман любил смотреть отрывки из спектаклей со всех сторон. Человек по имени Луценко, работавший со своим отцом, полностью обучил Абдирамана русскому языку.  

       Когда его отец умер в 1916 году в возрасте 11 лет, мать отправила его в мусульманскую школу. За 3-4 года упорного обучение он стал самым лучшим. Одевался по-европейски в 16-17 лет. В народе его называют «Абдираман рус».                                                                             

    В 1920 году Абдираман вернулся в Кунград и вступил в отряд ЧООН (чрезвычайный отряд особого назначения), а также участвовал в любительском кружке. Абдираман был волонтером и любил пародировать самых разных людей. Он отвечал за организационные вопросы.

      С 1922 году возглавлял комитет комсомола. В 1922-24 годах написал одноактные пьесы «Жездежан» и «Зиндан» для театрально-драматических клубов Кунграда. 

    В 1925 году организовал в Кунграде каракалпакский драматический кружок. В 1927 году пошел в партийную школу в Турткуле. Во время учебы начал творческое сотрудничество с каракалпакской национальной труппой «Заря». В связи с возвращением З.Ф.Касимова к основной педагогической профессии 25 сентября 1927 году художественным руководителем труппы был назначен А.Отепов.                                                                                        

      В 1925 году он написал одноактную пьесу «Шалеке бай». Затем пьеса несколько раз перерабатывалась, и в 1930 году она стала музыкальной драмой под названием «Девушка, которая нашла равенство». Он неоднократно ставился на сцене Каракалпакского театра и стал любимцем нашего народа.                                                                            

     А.Отепов внес свой вклад в развитие каракалпакского театра и его достижения на сегодняшний день. А.Утепов лично способствовал обретению нашей национальной труппой статуса Государственного театра «Заря» в 1930 году, открытию каракалпакской студии при МГУ имени Луначарского в 1934 году, поиску талантливой молодежи по всей стране. Он навсегда останется в памяти нашего народа как художественный руководитель театра, актёр, драматург, государственный деятель.

Abdiraman Otepov

Artistic director of the theater, actor, playwright,

statesman

1905 - 1934
 

  Abdiraman Otepov, one of the founders of theatrical art, playwright, actor and director of Karakalpakstan, was born in 1905 in Kungrad. Abdiraman's father, Otep, worked for Bereznitsky, a wealthy Russian near the Aral Sea. Abdiraman was friends with Russian children.

 Studied Russian culture, songs and dances. Listening to musical instruments such as balalaika, harmonica, guitar, violin, aroused great interest in his youth.

 On festive evenings, pantomimes, Russian dances and excerpts from comedies were presented at Bereznitsky's house. Abdiraman liked to watch excerpts from performances from all angles. A man named Lutsenko, who worked with his father, fully taught Abdiraman the Russian language.

When his father died in 1916 at the age of 11, his mother sent him to a Muslim school. For 3-4 years of hard training, he became the best. I dressed in European style at the age of 16-17. The people call him "Abdiraman Rus".

In 1920, Abdiraman returned to Kungrad and joined the UNSC detachment (extraordinary detachment for special purposes), and also participated in an amateur circle. Abdiraman was a volunteer and liked to parody all kinds of people. He was in charge of organizational matters.

 Since 1922, he headed the committee of the Komsomol. In 1922-24 he wrote the one-act plays "Zhezdezhan" and "Zindan" for theater and drama clubs in Kungrad.

  In 1925 he organized a Karakalpak drama circle in Kungrad. In 1927 he went to the party school in Turtkul. During his studies, he began creative cooperation with the Karakalpak national troupe "Zarya". In connection with the return of Z.F. Kasimov to the main teaching profession, on September 25, 1927, A. Otepov was appointed artistic director of the troupe.

  In 1925, he wrote the one-act play Shaleke By. The play was then revised several times, and in 1930 it became a musical drama called The Girl Who Found Equality. It was repeatedly staged on the stage of the Karakalpak theater and became a favorite of our people.

   A. Otepov contributed to the development of the Karakalpak theater and its achievements to date. A. Utepov personally contributed to our national troupe gaining the status of the State Theater "Zarya" in 1930, the opening of the Karakalpak studio at the Lunacharsky Moscow State University in 1934, and the search for talented youth throughout the country. He will forever remain in the memory of our people as the artistic director of the theater, actor, playwright, statesman.