Алланазаров Тореш

Төреш Алланазаров

Режиссёр, драматург, илимпаз хәм жәмийетлик искер, 

Қарақалпақстанда мийнети сиңген артист», Өзбекстанда хызмет көрсеткен артист,  Өзбекстан халық артисти, Бердақ атындағы 

мәмлекетлик сыйлықтың лауреаты

(1916  - 04.08.2000) 

Төреш Алланазаров 1916-жылы Қарақалпақстан Республикасының Қоңырат районының Сор-көл аўыл-советине қараслы (Қоңырат пенен Мойнақтың ортасы аралығында жайласқан) Тахтақайыр - Қара-жар аўылында туўылып камалға келди. Төреш Алланазаровтың барлық дөретиўшилик өмири, Қарақалпақ миллий сахна өнерин раўажландырыўға, миллий көркем онер тарийхын үйренип кейинги урпақларға жеткериўге бағышлады. 

Ол 1933 жылы Төрткүлдеги Педагогикалық техникумды питкергеннен кейин Кегейли районында бир жыл муғаллим болып иследи. 1934 жылы Москвадағы А.ВЛуначарский атындағы Мәмлекетлик театр өнери институтына кирип оны 1939 жылы табыслы питкерип шықты ҳәм қайтып келгеннен кейин 1945 жылға шекем Станиславский атындағы мәмлекетлик театрында режиссер хәм актер болып иследи.

Буннан кейин 1946-1951 жыллыры Ташкенттеги Островский атындағы театр ҳәм сүўретлеўшилик институтының режиссерлық бөлимин оқып  питкерип шықты.

Соннан баслап, ол Станиславский атындағы мәмлекетлик музыкалы драма театрында бас режиссер болып 1959 жылға шекем ислейди. 1959 жыл 16 ноябрьден баслап 1974 жылға шекем еки мәртебе Өзбекстан ССР илимлер академиясының Қарақалпақстан бөлиминиң тил, әдебият хәм тарийх институтында бөлим басқарыўшысы болып мийнет етеди.

 1965-1967 жыллары Қарақалпақстан мәденият министири лаўазымында жумыс иследи. 1974-1983 жыллары Ташкент мәденият Институтында режиссура ҳәм актер шеберлиги кафедрасының баслығы лаўазымында ислейди. 

1983-94 жыллары Өз.ССР Илимлер Академиясы Қарақалпақстан филиялының тарийх хәм әдебият бөлиминде мийнет етти. Т.Алланазаров әдебият пенен 1939 жыллардан-ақ айланыса баслады. 1955 жылдан баслап СССР жазыўшылар аўқамының ағзасы, 1977 жылдан берли Өзбекстан Республикасы персонал пенсионери. 

Т.Алланазаров, Асан Бегимов пенен бирге «Ғәрип ашық» (1954), Жолмурза Аймурзаев пенен бирликте «Раўшан» (1956), Пирлепес Тилегеновтың «Биринши гудок» (I960) пьесаларын жазып өзи сахналастырды. 

Ол театр ушын бир қанша туўысқан халықдардың пьесаларын қарақалпақ тилине аўдарған. Оның аўдармасындағы Максим Горькийдиң «Душпанлар», «Васса Железнова» (1941). Абдулла Қаххардың «Шайы сюзана», «Жаңа жер» (1952), Иван Франконың «Урланған бахыт» (1954), Жан Батист Полен Мольердиң «Тартюф» (1956), Эстон драматурги Ранеттиң «Адасқан ул», Б.Лабраневтың «Америка ҳаўазы», Мдиванийдиң «Ўатан» (1940), Дияковтың «Жасаўлы той» (1958), Б.Мүсреповтың «Қозы көрпеш-Баян сулыў», «Қыз Жибек» (1950), Гусеиновтың «Семья намысы» хәм басқада пьесалар бизиң театрымыз сахнасында жарық көрди.

Т.Алланазаров халқымызға изертлеўшилик мийнетлери менен де кеңнен танылды. Оның қәлеминен дереген 50 ден аслам ҳәр қыйлы очерклер, мақалалар, пикирлер хәм монографиялар, театр өнериниң кеңнен раўажланыўында салмақлы тәсирин тийгизгени мәлим. 

Солардан атап айтқанда, 1965-жылы жазылған «Қарақалпақ совет театры», 1979-жылы «Театр хәм драматургия», 1967-жылы «Бизиң көркем өнеримиздиң биринши жулдызлары» атлы мийнетлери ҳәтте университет ҳәм институт оқыў программаларынан орын алғаны әлбетте мақтанышлы болды.

Т.Алланазаров 1954-жылы «Қарақалпақ театрының раўажланыў жоллары» атлы тема менен көркем - өнер таныў бойынша илимий кандидатлық жумысын жақлады.

Қарақалпақ миллий театрының өнерин раўажландырыўда қосқан салмақлы үлеслери ушын оған 1944-жылы «Қарақалпақстанға мийнети сиңген артист», 1957-жылы Өзбекстан ССРына хызмет көрсеткен артист, 1959-жылы Өзбекстан халық артисти ҳүрметли атақлары берилди. 

1987-жылы ол Бердақ атындағы мәмлекетлик сыйлықтың лауреаты атағына ийе болды.

Ўатан алындағы хызметлери ушын ол «Ҳүрмет белгиси»- ордени (1959) ҳәм бир қанша медаллар, Өзбекстан хәм Қарақалпақстан Жоқары Кеңесиниң бир қанша ҳүрмет жарлықлары менен сыйлықданды.

СССР Жоқары Кеңесиниң қарары менен «Мийнет ветераны» медали менен сыйлықланған (23-февраля 1975-ж).

Өзбекстан Жоқары Кеңесиниң қарары менен «Шуҳрат» ордени менен сыйлықланған (6-мая 1994-ж).

Перечень наград Алланазарова Туреша.

Указом Президиума Верховного Совета ККАССР от 24 ноября 1942-г награжден почетной грамотой.

Указом Президиума Верховного Совета ККАССР от 28 декабря 1944- г. за №23, присвоено почетное звание «Заслуженного артиста ККАССР».

Указом Президиума Верховного Совета ККАССР от 6 июня 1945-г. награжден медалью «За доблестный труд в Великой Отечественной войне 1941-1945-г»

Указом Президиума Верховного Совета Узбекской ССР от 2-февраля 1957-г. присвоено знание «Заслуженного артиста Узбекской ССР».

Указом Президиума Верховного Совета СССР от 18-марта 1959 года, награжден орденом «Знак почета».

Указом Президиума Верховного Совета Узбекской ССР от 23-мая 1963-г. за №14 присвоено почетное звание «Народного артиста УЗ ССР»,

Указом Президиума Верховного Совета ККАССР от 1-июля 1965-г за №401 награжден Почетной грамотой.

Указом Верховного Совета СССР от 1-апреля 1970-г награжден медалью «За доблестный труд. В ознаменование 100-летая со дня рождения В.И.Ленина».

Указом Президиума Верховного Совета СССР от 23-апреля 1975-г. награжден медалью «Тридцать лет Победы в Великой Отечественной войне 1941-1945 г.»

Почетная грамота обкома Компартии Узбекистана, Президиума Верховного Совета ККАССР Совета Министров ККАССР в честь 60- летия великой Октябрьской революции.

Указом Президиума Верховного Совета СССР от 23-февраля 1975 награжден медалью «Ветеран труда».

Указом Президиума Верховного Совета ККАССР от 16-декабрь 1987 г. лауреат Гос.премии им.Бердаха, за 1985-86 года.

Указом Президиума Узбекистана от 6-мая 1994 г. награжден орденом «Шухрат».

Т.Алланазаров 2000 жылы 4-август күни әлемнен өтти.

Тореш Алланазаров 

   1944-йили Қорақалпоғистон Республикасида хизмат кўрсатган артист;
1957-йили Ўзбекистонга хизмат кўрсаткан артист;
1959-йили Ўзбекистон  халқ артисти, 
 1987-йили Бердақ номидаги давлат мукофоти совриндори

   «Шухрат» ордени совриндори  

 ( 1916 - 2000 )

 
       Тореш Алланазаров 1916-йили Қорақалпоғистон Республикаси Қўнғирот туманида тўғилган. У умрини қорақалпоқ миллий сахна санъатининг ривожланишига бахшийда этган инсон. 

У меҳнат фаолиятини, 1933-йили Тўрткул шаҳри педагогика техникумин тугатиб Кегайли туманида ўқитувчи бўлиб ишлашдан бошлайди. 1934-йили республикамизнинг бир гуруҳ истеьдодли ёшлари билан бирга Москвадаги А.В.Луначарский номидаги давлат театр санъати институтининг қорақалпоқ студиясида таълим олади.

1939 йили студияшилар билан бирга қорақалпоқ театрга актёр бўлиб ишга келади.  1946-1951-йиллари Тошкент Островский номидаги театр ва рассомлик институти режиссерлик бўлимин тугаткан.

1951-1959-йилларда Станиславский номидаги Қорақалпоқ давлат драма театрида бош режиссёр, 1959-1974-йилларда Ўзбекистон Фанлар академияси, Қорақалпоғистон бўлимининг «Тил, адабиёт ва тарийх-этнография иститути»да саньат бўлимини бошқаради.  

1965-1967-йиллари Қорақалпоғистон Республикаси маданият вазири лавозимида, 1974-1983-йиллари Тошкент маданият институти «режиссура ва актёрлик маҳорати» кафедраси мудри лавозимида ишлаган. 1983-1994 йиллари Ўзбекистон Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлимининг «Тарийх, этнография, саньат институти»да  саньатшунослик бўлимида театршунослик илмий ишларини олиб борган. 

У драматург, ёзувчи сифатида Тореш Алланазаров, Асан Бегимов билан биргаликда «Ғариб очиқ» (1954), Жолмурза Аймурзаев билан биргаликда «Равшан» (1956), П.Тилегеновнинг «Биринчи гудок» (I960) пьесаларин ёзиб сахналаштирган. Режиссёрлик фаолияти давомида М. Горькийнинг «Душманлар», «Васса Железнова» (1941), А.Қахҳарнинг «Шоҳи сюзана», «Янги ер» (1952), И.Франконың «Ўғирланган бахт» (1954), Жан Батист Мольернинг «Тартюф» (1956), Ранетнинг «Одашган ўғил», Б.Лабраневнинг «Америка овози», Мдиванийнинг «Ватан» (1940), И.Дияковнинг «Ясалма туй» (1958), Б.Мусреповнинг «Қози курпеш-Баян сулув», «Қиз Жибек» (1950), Гусеиновнинг «Оила номуси» ва бошқада пьесаларни таржима қилди ва сахналаштирди. Миллий драматургиямизда энг катта асарлардан бири Н.Давқараевнинг «Алпомиш» пьесасининг классик асар даражасида ёзилишида ва сахналаштирилишада ҳиссаси катта.

Унинг 50 га яқин очерклар, мақолалар  ва монографиялари бор. 1965 йили ёзилган «Қорақалпоқ театри», 1979 йили «Театр ва драматургия», 1967 йили «Бизнинг саньатимизнинг биринчи юлдузлари» номли меҳнатлари университет ва институт ўқув дастурларидан дастурларидан  ўрин олган.
  Т.Алланазаров 1954-йили «Қарақалпақ театр ривожланиш йўллари» номли мавзусида саньатшунослик фанларига номзод бўлди. 

Унинг меҳнатлари вақтида баҳоланиб: 

1944-йили Қорақалпоғистон Республикасида хизмат кўрсатган артист;

1957-йили Ўзбекистонга хизмат кўрсаткан артист;

1959-йили Ўзбекистон  халқ артисти, 

1987-йили Бердақ номидаги давлат мукофоти совриндори фаҳрий унвонлари билан тақдирланди.

Ватан олдидаги хизматлари учун «Ҳурмат нишони» ордени (1959) ва бир қанча медаллар, Ўзбекистон ва Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгашининг Фахрий ёрлиқлари, «Меҳнат фахрийси» ордени (1975), «Шуҳрат» медали билан (1994) мукофотланган. 

Тореш Алланазаров

1916-2000 гг.

Заслуженный деятель искусств Каракалпакстан и Узбекистана, Народный артист Узбекистана, Лауреат государственная премии имени Бердаха,  лауреат ордена Славы.

Тореш Алланазаров родился в 1916 году в Кунградском районе Республики Каракалпакстан. Свою жизнь он посвятил развитию каракалпакского национального исполнительского искусства.

Трудовую деятельность начал в 1933 году учителем Кегейлийского района, окончив педагогическое училище в Турткуле. В 1934 году вместе с группой талантливой молодежи республики учился в каракалпакской студии Государственного института театрального искусства им. А. В. Луначарского в Москве.

В 1939 году он поступил в Каракалпакский театр в качестве актера. В 1946-1951 годах окончил Ташкентский театрально-художественный институт им. Островского, режиссерский факультет.

С 1951 по 1959 год он был главным режиссером Каракалпакского государственного драматического театра имени Станиславского, с 1959 по 1974 год возглавлял художественный отдел Каракалпакского филиала Академии наук Узбекистана, Институт языка, литературы и истории и этнографии. .

С 1965 по 1967 год - министр культуры Республики Каракалпакстан, с 1974 по 1983 год - заведующий кафедрой «Режиссура и актерское мастерство» Ташкентского института культуры. С 1983 по 1994 год работал в отделе искусствоведения Института истории, этнографии и искусства Каракалпакского филиала Академии наук Узбекистана.

Как драматург и писатель поставил пьесы «Странное открытие» (1954) с Торешем Алланазаровым, Асаном Бегимовым, «Равшан» (1956) с Джолмурзой Аймурзаевым, «Первый гудок» П. Тилегенова (1960). 

За свою режиссерскую карьеру М. Горького «Враги», «Васса Железнова» (1941), А. Гашара «Король Сюзана», «Новая земля» (1952), И. Франко «Украденное счастье» (1954), Ж.-Б. Молера «Тартюф» (1956), "Потерянный сын" Ранета, "Голос Америки" Б. Лабранева, "Родина" Мдивани (1940), "Искусственная свадьба" И. Диякова (1958), "Судья Курпеш-Баян Сулу" Б. Мусрепова, "Девушка Шелковая". (1950)), перевел и поставил «Честь семьи» Гусейнова и другие стихотворения.

Одно из величайших произведений в нашей отечественной драматургии, вклад Н.Давкараева в написание и постановку пьесы "Алпомиш" на уровне классического произведения.

Имеет около 50 очерков, статей и монографий. Его произведения «Каракалпакский театр», написанные в 1965 г., «Театр и драматургия» 1979 г., «Первые звезды нашего искусства» 1967 г. включены в учебные программы вузов и институтов.

В 1954 году Т.Алланазаров был кандидатом искусствоведения по теме «Пути развития каракалпакского театра».

Его работа была оценена вовремя:

Заслуженный деятель искусств Республики Каракалпакстан 1944 г.;

Заслуженный деятель искусств Узбекистана 1957 г.;

Народный артист Узбекистана 1959 г.,

В 1987 году ему была присуждена Государственная премия имени Бердаха.

Награжден орденом «Знак Почета» (1959 г.) и рядом медалей, почетными грамотами Верховноно Совета Республики Узбекистан и Республики Каракалпакстан, орденом «Ветеран труда» (1975 г.), медалью Славы (1994 г.). 

Toresh Allanazarov

1916-2000

Honored Artist of Karakalpakstan and Uzbekistan, People's Artist of Uzbekistan, Laureate of the Berdakh State Prize, laureate of the Order of Glory.

Toresh Allanazarov was born in 1916 in the Kungrad region of the Republic of Karakalpakstan. He devoted his life to the development of the Karakalpak national performing arts.

He began his career in 1933 as a teacher in the Kegeyli region, after graduating from the Pedagogical College in Turtkul. In 1934, together with a group of talented youth of the republic, he studied at the Karakalpak studio of the State Institute of Theatrical Art. A. V. Lunacharsky in Moscow.

In 1939 he entered the Karakalpak theater as an actor. In 1946-1951 he graduated from the Tashkent Theater and Art Institute. Ostrovsky, directing department.

From 1951 to 1959 he was the chief director of the Karakalpak State Drama Theater named after Stanislavsky, from 1959 to 1974 he headed the art department of the Karakalpak branch of the Academy of Sciences of Uzbekistan, the Institute of Language, Literature and History and Ethnography. .

From 1965 to 1967 - Minister of Culture of the Republic of Karakalpakstan, from 1974 to 1983 - Head of the Department of Directing and Acting at the Tashkent Institute of Culture. From 1983 to 1994 he worked in the department of art history of the Institute of History, Ethnography and Art of the Karakalpak branch of the Academy of Sciences of Uzbekistan.

As a playwright and writer, he staged the plays Strange Discovery (1954) with Toresh Allanazarov, Asan Begimov, Ravshan (1956) with Djolmurza Aimurzaev, P. Tilegenov's First Horn (1960).

For his directorial career M. Gorky "Enemies", "Vassa Zheleznova" (1941), A. Gashar "King Susan", "New Earth" (1952), I. Franko "Stolen Happiness" (1954), J.-B . Molera "Tartuffe" (1956), "The Lost Son" by Ranet, "Voice of America" by B. Labranev, "Motherland" by Mdivani (1940), "Artificial Wedding" by I. Diyakov (1958), "Judge Kurpesh-Bayan Sulu" by B. Musrepova, "Silk Girl". (1950)), translated and staged Huseynov's "Honor of the Family" and other poems.

One of the greatest works in our domestic dramaturgy, N. Davkaraev's contribution to the writing and staging of the play "Alpomish" at the level of a classical work.

He has about 50 essays, articles and monographs. His works "Karakalpak Theatre", written in 1965, "Theater and Drama" in 1979, "The First Stars of Our Art" in 1967 are included in the curricula of universities and institutes.

In 1954, T. Allanazarov was a candidate of art history on the topic "Ways of development of the Karakalpak theater."

His work was appreciated on time:

Honored Art Worker of the Republic of Karakalpakstan 1944;

Honored Art Worker of Uzbekistan 1957;

People's Artist of Uzbekistan 1959,

In 1987 he was awarded the Berdakh State Prize.

He was awarded the Order of the Badge of Honor (1959) and a number of medals, diplomas of the Verkhovnono Council of the Republic of Uzbekistan and the Republic of Karakalpakstan, the Order of Labor Veteran (1975), the Medal of Glory (1994).

List of Allanazarov Turesh awards.

By the Decree of the Presidium of the Supreme Council of the KKASSR dated November 24, 1942, he was awarded a diploma.

By Decree of the Presidium of the Supreme Council of the KKASSR dated December 28, 1944, No. 23, he was awarded the honorary title of "Honored Artist of the KKASSR".

Decree of the Presidium of the Supreme Council of the KKASSR dated June 6, 1945. awarded the medal "For Valiant Labor in the Great Patriotic War of 1941-1945"

Decree of the Presidium of the Supreme Soviet of the Uzbek SSR of February 2, 1957. awarded the title of "Honored Artist of the Uzbek SSR".

By the Decree of the Presidium of the Supreme Soviet of the USSR of March 18, 1959, he was awarded the Order of the Badge of Honor.

Decree of the Presidium of the Supreme Soviet of the Uzbek SSR of May 23, 1963 No. No. 14 was awarded the honorary title of "People's Artist of the Uzbek SSR",

By the Decree of the Presidium of the Supreme Council of the KKASSR dated July 1, 1965, No. 401, he was awarded a Certificate of Honor.

By the Decree of the Supreme Soviet of the USSR of April 1, 1970, he was awarded the medal “For Valiant Labor. In commemoration of the 100th anniversary of the birth of V.I. Lenin.

Decree of the Presidium of the Supreme Soviet of the USSR of April 23, 1975 No. awarded the medal "Thirty Years of Victory in the Great Patriotic War 1941-1945"

Honorary diploma of the regional committee of the Communist Party of Uzbekistan, the Presidium of the Supreme Council of the KKASSR Council of Ministers of the KKASSR in honor of the 60th anniversary of the great October Revolution.

By decree of the Presidium of the Supreme Soviet of the USSR of February 23, 1975, he was awarded the medal "Veteran of Labour".

By the Decree of the Presidium of the Supreme Council of the KKASSR of December 16, 1987, the winner of the State Prize named after Berdakh, for 1985-86.

 By the Decree of the Presidium of Uzbekistan dated May 6, 1994, he was awarded the Order of "Shukhrat".