Авезов Қосим 1897-1939
orazbay 7-10-2020, 11:50 1 503 Исторические личности / tarixiy-insonlar / Historical persons / Taрихый инсанлар - ККҚасым Əуезов
1897-1939
«Таң нуры» қарақалпақ миллий театр труппасын шөлкемлестириўшилердиң ҳәм қарақалпақ драматургиясына туңғыш из салыўшылардың бири, мәмлекетлик искер Қасым Əуезов 1897-жылы Шымбай уездинде туўылған. Оның әкеси руханий кисилерден болып жалғыз перзентине де диний тәлиймат берген. Заманласларының еске түсириўи бойынша оның билими ақунлық дәрежесине жеткен. Қарақалпақстанда Кеңес Ҳәкимяты орнағаннын баслап Қасым Əуезов оқыўын таслап, өз ерки менен Кеңес ҳүкиметине өткен.
1922-жылы Қ.Əуезов Самарқандқа партия-совет хызметкерлери мектебине жибериледи ҳәм оны табыслы тамамлағаннан кейин Шымбайдағы интернаттың баслығы болып ислейди. Кейин Орта Азия коммунистлик Университетине оқыўға кирип, оқыўды питкерген соң Қарақалпақстан областлық Билимлендириў бөлиминде дәслеп инспектор, кейин баслық лаўазымын атқарды. Ол басшы жумысларда ислеўине қарамастан көркем өнердиң нағыз жан күйери болып әсиресе театр дөгерегиниң жумысын жақсылаўға оғады қызығады. Марҳумның зайыбы Фатима Əуезова 1924-25 жыллары театр драма дөгерегинде қойылған «Жолбарыс Алым» спектаклинде Қ.Əуезовтың қыздың атасы ролин атқарғанын еске түсиреди.
1925-29-жыллары Қ.Əуезов Қарақалпақстан областлық Атқарыў Комитетиниң баслығы, 1929-30-жыллары Қазақстан ССР Орайлық Атқарыў Комитети баслығының биринши орынбасары болып ислейди. 1931- жылы оны Қарақалпақстанның СССР Ҳүкимет қасындағы турақлы ўәкили етип тайынлайды.
1932-жылдан баслап Қ.Əуезов Қарақалпақстан Халық комиссарлар Кеңесин басқарады.
Репрессия дәўиринде ол жәбиркешлер қатарында қамаққа алынады ҳәм 1939-жылы қайтыс болды. Қ.Əуезов өлгеннен кейин 1958-жылы ақланады.
«Тонг нури» қорақалпоқ миллий театр труппасининг асосчилари ва қорақалпоқ драматургия жанрининг ривожланишида илк қадам отган ёзувчи, давлат арбоби Қосим Авезов.
Қ.Авезов 1897-йили Қорақалпоғистон Республикасининг Чимбай туманида туғилган. Унинг отаси мадрасада дарс бериб, уғлини ҳам диний таълимга ўқитади. Қорақалпоғистонда Кенгаш ҳокимяти ташкил этилгандан сўнг, Қосим Авезов мадрасадаги диний таълимини ташлаб, ихтиёрий равишда Кенгаш ҳукуматига ўтади.
1922-йили Қ.Авезов Самарқанд вилоят партия ходимлари мактабида ўқиб муваффақиятли тугатиб, Чимбай туманида болалар интернатининг бошлиғи бўлиб ишлайди. Шундан сўнг, Марказий Осиё Азия коммунистлик Университетида ўқишга кириб, ўқишни тугатиб Қорақалпоғистон области Халқ таълими бўлимида инспектор, сўнг бошлиғи лавозимларида ишлайди. У раҳбарлик лавозимларда ишлашига қорамасдан, саньатни севди, театр саньатининг ривожланишига ҳисса қўшди. Унинг рафиқаси Фатима Авезова 1924-25 йиллари театр драма кружогида «Йўлборис ва Олим» спектаклида Қ.Авезовнинг қизнинг отаси ролини маҳорат билан ижро этганини эслайди. Унинг «Саеке ботир» номли кичик кўламдаги пьесаси («Тилак йўлида» драмасининг дастлабки варианти) 1925-йилнинг январида миллий труппамиз сахнасида сахналаштирилган биринчи қорақалпоқ асари ҳисобланади.
1926-йили 8-ноябр куни «Тонг нури» қорақалпоқ миллий труппаси ўзининг биринчи пардасини «Тилак йўлида» спектакли билан очади ва қорақалпоқ театрининг тарийхи шу кун билан бошланади.
1925-29-йиллар Қ.Авезов Қорақалпоғистон области Ижроя Қўмитаси раиси, 1929-30-йиллари Қазоғистон ССР Марказий Ижроя Қўмитаси раисининг биринчи ўринбосари лавозимларида ишлайди. 1931-йили уни Қароқалпоғистоннинг СССР Ҳукумати ёнидаги вакили қилиб тайинлайди. 1932-йилдан Қорақалпоғистон Халқ комиссарлар Кенгашига раҳбарлик қилади. Репрессия даврида у наҳоқтан қамоқга олинади, 1939-йили қамоқда вафот этади. Қ.Авезов 1958-йили ўлгандан сўнг оқланади.
Касым Авезов
1897-1939
Основатель труппы каракалпакского национального театра «Свет зари» и писатель, государственный деятель Касым Авезов, сделавший первый шаг в развитии жанра каракалпакской драмы.
К. Авезов родился в 1897 году в Чимбайском районе Республики Каракалпакстан. Его отец преподает в медресе, а также обучает сына религиозному воспитанию. После установления советской власти в Каракалпакстане Касым Авезов оставил религиозное образование в медресе и добровольно присоединился к советской власти.
В 1922 году К. Авезов успешно окончил Самаркандскую областную школу партийных работников и работал заведующим детской школой-интернатом в Чимбайском районе. После этого он поступил в Среднеазиатский коммунистический университет Средней Азии, который окончил и работал инспектором, затем начальником отдела народного образования Каракалпакской области.
Он любил искусство, несмотря на то, что работал на руководящих должностях, и способствовал развитию театрального искусства. Его жена Фатима Авезова вспоминает, что в 1924-25 годах К. Авезов мастерски сыграл роль отца девочки в спектакле «Тигр и ученый» в драмкружке театра. Его небольшой спектакль «Саэке ботир» (первая версия драмы «По дороге к желанию») – первое каракалпакское произведение, поставленное в январе 1925 года на сцене нашей национальной труппы.
8 ноября 1926 года каракалпакская национальная труппа «Свет зари» открыла свой первый занавес спектаклем «Дорогой желаний», и с этого дня начинается история каракалпакского театра.
С 1925 по 1929 год К. Авезов был председателем Исполкома Каракалпакской области, с 1929 по 1930 год - первым заместителем председателя ЦИК Казахской ССР. В 1931 году назначен представителем Каракалпакстана в Правительстве СССР. С 1932 года возглавлял Совет Народных Комиссаров Каракалпакстана. Во время репрессий был несправедливо заключен в тюрьму и умер в тюрьме в 1939 году.
К. Авезов был оправдан после смерти в 1958 году.
Kasym Avezov
1897-1939
The founder of the troupe of the Karakalpak national theater "Light of Dawn" and writer, statesman Kasym Avezov, who took the first step in the development of the genre of Karakalpak drama.
K. Avezov was born in 1897 in the Chimbay region of the Republic of Karakalpakstan. His father teaches in a madrasah, and also teaches his son religious education. After the establishment of Soviet power in Karakalpakstan, Kasim Avezov left his religious education in the madrasah and voluntarily joined the Soviet government.
In 1922, K. Avezov successfully graduated from the Samarkand regional school of party workers and worked as the head of a children's boarding school in the Chimbay region. After that, he entered the Central Asian Communist University of Central Asia, from which he graduated and worked as an inspector, then head of the department of public education in the Karakalpak region.
He loved art, despite the fact that he worked in leadership positions, and contributed to the development of theatrical art. His wife Fatima Avezova recalls that in 1924-25 K. Avezov skillfully played the role of the girl's father in the play "The Tiger and the Scientist" in the drama club of the theater. His small performance “Saeke Botir” (the first version of the drama “On the Road to Desire”) is the first Karakalpak work staged in January 1925 on the stage of our national troupe.
On November 8, 1926, the Karakalpak national troupe "Light of Dawn" opened its first curtain with the play "Wishing Road", and from that day the history of the Karakalpak theater begins.
From 1925 to 1929, K. Avezov was the chairman of the Executive Committee of the Karakalpak region, from 1929 to 1930 - the first deputy chairman of the Central Executive Committee of the Kazakh SSR. In 1931 he was appointed as a representative of Karakalpakstan in the Government of the USSR. Since 1932, he headed the Council of People's Commissars of Karakalpakstan. During the repressions he was unjustly imprisoned and died in prison in 1939.
K. Avezov was acquitted after his death in 1958.
Похожие новости
Сапаева Мырзагул Жуманазаровна
Өзбекстан халық артисти, Қарақалпақстан ҳәм Түркменстанга хызмет көрсеткен артист
Mambetkarimov Joldasbay Tajibaevich
Қарақалпақстанда хызмет көрсеткен мәденият хызметкери (16.11.1957 - 10.07.2022)
Қасимов Зарип 1898 – 1986
«Өзбекстанда мийнети синген муғәллим» "Ўзбекистонда меҳнати синган ўқитувчи"