(97) 789 38 79 (91) 384 70 69 berdax_teatr@mail.ru TG KK UZ RU EN
Регистрация
все шаблоны для dle на сайте newtemplates.ru скачать

Жумамуратов Тлеуберген (1915-1990 г. г.)

orazbay 2-10-2020, 11:09 524 Исторические личности / tarixiy-insonlar / Taрихый инсанлар - КК

Жумамуратов Тлеуберген Купбатулла улы

Народный поэт Узбекистана и Каракалпакстана, лауреат государственной премии имени Бердаха, награжден орденами «Дружба народов» и «Знак Почёта», медалями, почетными грамотами

(1915-1990)

  Жумамуратов Тлеуберген родился в 1915 году в Муйнаке, в ауле «Акдарья». Получил образование в старой школе, затем в новой школе и на учительских курсах, в 1948 году закончил Среднеазиатский государственный университет.

Поэт-импровизатор, лирик, философ, мастер сатиры и юмора, знаток истории, литературы, переводчик, драматург, публицист.

  В 30-х годах, то есть в начале трудовой деятельности он - учитель сельской школы. Затем - редактор газеты, заведующий отделом Муйнакского исполкома, заместитель начальника республиканского управления печати, заведующий отделом литературно-художественных передач республиканского радиовещания, заведующий отделом художественной литературы газеты «Совет Каракалпакстаны», главный консультант Союза писателей Каракалпакстана.

Особенность творчества поэта в сочетании традиционного и нового в литературе. По эстафете времени, от прославленных сказителей прошлого к нему перешел редкий дар импровизатора, и до сегодняшнего дня он остается последним поэтом-импровизатором, сохранившим традиции народного фольклора. С юных лет его мастерство в поэтических состязаниях - «айтыс» завоевало признание народа, и слава о нём зашла далеко за пределы родного края. Имеются факты свидетельствующие о том, когда известные мастера слова специально к нему приезжали  издалека, и после состязания с ним уходили восхищенные, преклоняясь перед его талантом. Поэту-оратору была присуща своеобразная исполнительская манера выразительного чтения, свои, даже крупные произведения он читал наизусть.

Благодаря феноменальной памяти поэт помог фольклористам восстановить жемчужины народной поэзии. Написал критические статьи о  достоверности духовного наследия поэтов-классиков, о культуре языка, о музыке и.т.д. Мастерски перевел на каракалпакский язык произведения Омара Хайяма, Алишера Навои, Мактумкули, Абдуллы Токая, Т.Сатылганова, Мусы Джалиля, А.С. Пушкина, М.Ю.Лермонтова, А.Ахматовой, С. Щипачева, П. Панченко, В. Шефнера, С. Олейника, Ч.Енчинова. Его пьесы успешно ставились на сцене государственного театра.

 Поэт, зная традиции устного творчества, владея высоким профессионализмом в письменной литературе и в философском осмыслении категорий духовности и нравственности, ввёл в поэзию новые виды и формы стихов. Это стремительные миниатюры, многокрасочные легенды, медлительные баллады и своеобразные четверостишия. Создал первый в национальной литературе роман в стихах «Красавица Макарья», уходящий корнями в самобытный фольклор.

Его поэтизация бережного отношения к родной земле, любви к человечеству опирается на философию Вселенной: «Мир изначально сотворён для всех!» Она вся пронизана мыслью о разумном, мирном сосуществовании людей всех стран в этом огромном пространстве, под названием - Планета Земля.

Из крестьян. Рано осиротел, благодаря усилиям матери, сперва учился в медресе, затем в 1931—1932 годах в учебном заведении в городе Аральске. В 1936—1937 годах обучался на учительских курсах в г. Турткуль

В 1937—1942 годах учительствовал в сельских школах. Работал редактором Муйнакской районной газеты «Кызыл балыкшы» (1942—1944). 

В 1943—1947 годах продолжил учёбу на заочное отделение исторического факультета Среднеазиатского государственного университета

В 1945—1949 годах — заведующий отделом пропаганды и агитации Муйнакского райкома Компартии. 

В 1949—1951 годах — заместитель начальника Каракалпакского Республиканского управления печати. 

В 1951—1954 годах — заведующий отделом литературно-художественных передач республиканского радиовещания; в 1957—1961 годах — заведующий отделом художественной литературы газеты «Совет Каракалпакстаны», в 1961—1963 годах работал начальником литературного отдела Каракалпакской государственной типографии. В 1963—1983 годах — старший консультант Союза писателей Каракалпакии. 

ТВОРЧЕСТВО

Стихи писал с раннего возраста. Обладал даром импровизатора. Один из последним поэтов-импровизаторов, сохранивший традиции каракалпакского народного фольклора. Т. Джиемуратову была присуща оригинальная исполнительская манера выразительного чтения, свои, даже крупные произведения он читал наизусть. 

Благодаря прекрасной памяти, поэт помог фольклористам восстановить жемчужины народной поэзии. 

Автор ряда критических статей о духовном наследии поэтов-классиков, о культуре языка, о музыке и др. 

Занимался переводом на каракалпакский язык произведений О. ХайямаА. НавоиМахтумкулиТ. СатылгановаМ. ДжалиляА. С. ПушкинаМ. Ю. ЛермонтоваА. АхматовойС. ЩипачёваП. ПанчаВ. ШефнераС. Олейника и других авторов. 

Пьесы Т. Джиемуратова успешно ставились на сцене Каракалпакского государственного театра. Автор «Русско-каракалпакского фразеологического словаря для школьников» (1985). 

ИЗБРАННЫЕ ПРОИЗВЕДЕНИЯ

  • Высокий перевал: Стихотворения (1971)
  • Стихи (1973)
  • Разные перевалы (1983)
  • Талисман любви: Стихотворения. Баллады. Легенды (1984)
  • Красавица Макарья: Баллады. Миниатюры. Легенды. Роман в стихах (1986)

НАГРАДЫ

  • 1957 — Народный поэт Каракалпакской АССР
  • 1969 — Народный поэт Узбекской ССР
  • 1971 — Государственная премия Каракалпакской АССР им. Бердаха
  • Орден «Знак Почёта»
  • Орден Дружбы Народов
  • медали СССР
  • Почётные грамоты Узбекской ССР и Каракалпакской АССР
  • Почётная грамота Президиума Верховного Совета Башкирской АССР

Творчество 

Поэма «Игам» была опубликована в V томе многотомника «Каракалпакский фольклор» (1980). В поэме описывается эпизод одного из военных событий Великой Отечественной Войны, участником которого был Джиемуратов Д. На его глазах от вражеской пули был убит шестнадцатилетний паренёк по имени Игам, с которым Джиемуратов Джумамурат познакомился в начале войны. Произведение передает боль и переживания бойца по поводу потери земляка, родственной души. Молодой юноша просит воина передать матери последнюю его просьбу, чтобы она не очень страдала, не тосковала о нем, чтобы заботилась о себе. Поэма написана от первого лица, на каракалпакском языке. 

 

Jumamuratov Tleubergen Kupbatulla uly

O‘zbekiston va Qoraqalpog‘iston xalq shoiri, Berdaq nomidagi Davlat mukofoti laureati “Xalqlar do‘stligi” va “Shon-sharaf belgisi” ordenlari, medallar, diplomlar bilan taqdirlangan. Shoir-improvizator, lirik, faylasuf, satira va yumor ustasi, tarix, adabiyot bilimdoni, tarjimon, dramaturg, publitsist. 

(1915-1990) 

  Jumamuratov Tleubergen 1915 yilda Oqdaryo qishlog‘idagi Mo‘ynoqda tug‘ilgan. Eski maktabda, keyin yangi maktab va oʻqituvchilar kurslarida taʼlim olgan, 1948 yilda Oʻrta Osiyo Davlat universitetini tamomlagan.

  30-yillarda, ya’ni mehnat faoliyatini boshida qishloq maktabida o‘qituvchilik qilgan. Keyin – gazeta muharriri, Mo‘ynoq ijroiya qo‘mitasi bo‘lim mudiri, respublika matbuot bo‘limi boshlig‘ining o‘rinbosari, respublika radioeshittirish adabiy-badiiy dasturlar bo‘limi mudiri, badiiy adabiyot bo‘limi mudiri. «Sovet Qoraqalpog‘istoni» gazetasi, Qoraqalpog‘iston Yozuvchilar uyushmasi bosh maslahatchisi.

      Shoir ijodining o‘ziga xos jihati adabiyotdagi an’anaviy va yangilik uyg‘unligidadir. Vaqt estafetasiga ko'ra, o'tmishning mashhur hikoyachilaridan unga improvizatorning noyob sovg'asi o'tgan va u hozirgi kungacha folklor an'analarini saqlab qolgan so'nggi shoir-improvizor bo'lib qolmoqda. Yoshligidan she’riy bellashuvlar – “aytish”dagi mahorati el-yurt e’tirofiga sazovor bo‘lib, shuhrati tug‘ilib o‘sgan yurt sarhadlaridan ham oshib ketgan. Uning oldiga uzoqdan kelgan mashhur so‘z ustalari qachonlardir, u bilan bellashuvdan so‘ng, uning iste’dodi oldida hayratlanib, ta’zim qilib, jo‘nab ketishganidan dalolat beruvchi faktlar bor. Shoir-notiq ifodali o'qishning o'ziga xos ijro uslubi bilan ajralib turardi, u o'zining, hatto katta hajmdagi asarlarini ham yoddan o'qidi.

Shoir o'zining ajoyib xotirasi tufayli folklorshunoslarga xalq she'riyatining marvaridlarini tiklashda yordam berdi. U mumtoz shoirlar ma’naviy merosining ishonchliligi, til madaniyati, musiqa va boshqalar haqida tanqidiy maqolalar yozgan. Umar Xayyom, Alisher Navoiy, Maktumquli, Abdulla Tokay, T. Satilganov, Muso Jalil, A.S.ning asarlarini qoraqalpoq tiliga mahorat bilan tarjima qilgan. Pushkin, M.Yu.Lermontov, A.Axmatova, S.Shipachev, P.Panchenko, V.Shefner, S.Oleynik, Ch.Enchinov. Uning pyesalari davlat teatri sahnalarida muvaffaqiyatli sahnalashtirildi.

 Shoir og‘zaki ijod an’analarini bilgan holda, yozma adabiyotda, ma’naviyat va axloq kategoriyalarini falsafiy tushunishda yuksak professional mahoratga ega bo‘lib, she’riyatga she’riyatning yangi tur va shakllarini kiritdi. Bu jadal miniatyuralar, rang-barang afsonalar, sekin balladalar va original to'rtliklar. U milliy adabiyotda asl xalq og‘zaki ijodiga asoslangan ilk she’riyat romani – “Makarya go‘zalligi”ni yaratdi.

       Uning o‘z ona yurtiga g‘amxo‘rlik, insoniyatga muhabbat haqidagi she’riyati olam falsafasiga asoslanadi: “Dunyo dastlab hamma uchun yaratilgan!”. Bularning barchasi Yer sayyorasi deb ataladigan keng kosmosda barcha mamlakatlar xalqlarining oqilona, tinch-totuv yashashi haqidagi fikrga singib ketgan.

Dehqonlardan. Erta yetim qolib, onasining sa’y-harakati bilan dastlab madrasada, so‘ngra 1931-1932 yillarda Orolsk shahridagi o‘quv yurtida tahsil oldi. 1936-1937 yillarda Toʻrtkoʻl shahridagi muallimlar kurslarida oʻqigan.

1937-1942 yillarda qishloq maktablarida dars bergan. Moʻynoq viloyat “Qizil baliqshi” gazetasida muharrir boʻlib ishlagan (1942-1944).

1943-1947 yillarda O‘rta Osiyo Davlat universiteti tarix fakultetining sirtqi bo‘limida o‘qishni davom ettirdi.

1945-1949 yillarda Kompartiya Mo‘ynoq tuman qo‘mitasining tashviqot va tashviqot bo‘limi mudiri.

1949-1951 yillarda - Qoraqalpogʻiston Respublika matbuot boʻlimi boshligʻi oʻrinbosari.

1951-1954 yillarda respublika radioeshittirishlari adabiy-badiiy eshittirishlar bo‘limi mudiri; 1957-1961-yillarda “Sovet Qoraqalpogʻistoni” gazetasi badiiy adabiyot boʻlimi mudiri, 1961-1963-yillarda Qoraqalpoq davlat matbaasida adabiyot boʻlimi mudiri boʻlib ishlagan. 1963-1983 yillarda Qoraqalpog‘iston Yozuvchilar uyushmasi katta maslahatchisi.

YARATILISH

U yoshligidan she’r yozgan. Unda improvizatorlik sovg'asi bor edi. Qoraqalpoq xalq ogʻzaki ijodi anʼanalarini saqlab qolgan soʻnggi improviz shoirlardan biri. T.Jimuratov ifodali oʻqishning oʻziga xos ijro uslubi bilan ajralib turardi, u oʻzining, hatto katta hajmdagi asarlarini ham yoddan oʻqidi.

Shoir o‘zining ajoyib xotirasi tufayli folklorshunoslarga xalq she’riyatining durdonalarini tiklashda yordam berdi.

Mumtoz shoirlarning ma’naviy merosi, til madaniyati, musiqa va boshqalarga oid qator tanqidiy maqolalar muallifi.

U O. Xayyom, A. Navoiy, Maxtumquli, T. Satilganov, M. Jalil, A. S. Pushkin, M. Yu. Lermontov, A. Axmatova, S. Shchipachev, P. asarlarini qoraqalpoq tiliga tarjima qilish bilan shug‘ullangan. Panch, V. Shefner, S. Oleinik va boshqa mualliflar.

Qoraqalpoq davlat teatri sahnasida T.Jimuratov pyesalari muvaffaqiyatli qo‘yildi. “Maktab oʻquvchilari uchun ruscha-qoraqalpoqcha frazeologik lugʻat” muallifi (1985).

MUKOFOTLAR

• 1957 yil - Qoraqalpog‘iston ASSR xalq shoiri

• 1969 yil - O‘zbekiston SSR xalq shoiri

• 1971 yil - Qoraqalpog'iston ASSR nomidagi Davlat mukofoti. Berdaq

• “Shon-sharaf belgisi” ordeni

• Xalqlar do‘stligi ordeni

• SSSR medallari

• O‘zbekiston SSR va Qoraqalpog‘iston ASSR faxriy yorliqlari

• Boshqird ASSR Oliy Soveti Prezidiumining diplomi

Yaratilish

“Igʻom” sheʼri “Qoraqalpoq xalq ogʻzaki ijodi” koʻp jildligining V jildida nashr etilgan (1980). She'rda Ulug' Vatan urushi harbiy voqealaridan birining epizodi tasvirlangan bo'lib, unda Djimuratov D. ishtirokchisi bo'lgan.Uning ko'z o'ngida Djimuratov Djumamurat urush boshida uchrashgan o'n olti yoshli Igam ismli bolakay tasvirlangan. , dushman o‘qidan halok bo‘ldi. Asarda kurashchining yurtdoshi, qarindosh-urug‘ini yo‘qotish haqidagi dard va his-tuyg‘ulari aks ettirilgan. Yigit jangchidan onasiga so'nggi iltimosini etkazishni so'raydi, u ko'p azob chekmasligi, unga intilmasligi, o'zini o'zi parvarish qilishi uchun. Sheʼr birinchi shaxsda, qoraqalpoq tilida yozilgan.

 

Zhumamuratov Tleubergen Kupbatulla uly

People's poet of Uzbekistan and Karakalpakstan, laureate of the State Prize named after Berdakh, was awarded the Orders of "Friendship of Peoples" and "Badge of Honor", medals, diplomas

(1915-1990)

  Zhumamuratov Tleubergen was born in 1915 in Muynak, in the Akdarya village. He was educated at the old school, then at the new school and teacher's courses, in 1948 he graduated from the Central Asian State University.

Poet-improviser, lyricist, philosopher, master of satire and humor, connoisseur of history, literature, translator, playwright, publicist.

  In the 30s, that is, at the beginning of his career, he was a teacher in a rural school. Then - the editor of the newspaper, the head of the department of the Muynak executive committee, the deputy head of the republican press department, the head of the department of literary and artistic programs of the republican radio broadcasting, the head of the fiction department of the newspaper "Soviet of Karakalpakstan", the chief consultant of the Union of Writers of Karakalpakstan.

      The peculiarity of the poet's work is the combination of traditional and new in literature. According to the relay race of time, from the famous storytellers of the past, a rare gift of an improviser passed to him, and to this day he remains the last poet-improviser who has preserved the traditions of folklore. From a young age, his skill in poetic competitions - "aitys" won the recognition of the people and his fame went far beyond the borders of his native land. There are facts testifying to when famous masters of the word specially came to him from afar, and after the competition with him, admiring, bowing before his talent, they left. The poet-orator was characterized by a peculiar performing manner of expressive reading, he read his own, even large works, by heart.

Thanks to his phenomenal memory, the poet helped folklorists restore the pearls of folk poetry. He wrote critical articles on the reliability of the spiritual heritage of classical poets, on the culture of the language, on music, etc. Masterfully translated into Karakalpak language the works of Omar Khayyam, Alisher Navoi, Maktumkuli, Abdulla Tokay, T. Satylganov, Musa Jalil, A.S. Pushkin, M.Yu. Lermontov, A. Akhmatova, S. Shchipachev, P. Panchenko, V. Shefner, S. Oleinik, Ch. Enchinov. His plays were successfully staged on the stage of the state theater.

 The poet, knowing the traditions of oral creativity, possessing high professionalism in written literature and in the philosophical understanding of the categories of spirituality and morality, introduced new types and forms of poetry into poetry. These are impetuous miniatures, colorful legends, slow ballads and original quatrains. He created the first novel in verse in national literature, Beauty Makarya, rooted in original folklore.

His poeticization of caring for his native land, love for humanity is based on the philosophy of the Universe: “The world was originally created for everyone!” It is all permeated with the thought of a reasonable, peaceful coexistence of people of all countries in this vast space called Planet Earth.

From peasants. Orphaned early, thanks to the efforts of his mother, he first studied at a madrasah, then in 1931-1932 at an educational institution in the city of Aralsk. In 1936-1937 he studied at teacher's courses in the city of Turtkul.

In 1937-1942 he taught in rural schools. He worked as an editor of the Muynak regional newspaper "Kyzyl Balykshy" (1942-1944).

In 1943-1947 he continued his studies at the correspondence department of the history department of the Central Asian State University.

In 1945-1949, he was the head of the propaganda and agitation department of the Muynak district committee of the Communist Party.

In 1949-1951 - Deputy Head of the Karakalpak Republican Press Department.

In 1951-1954, he was the head of the department of literary and artistic broadcasts of the republican radio broadcasting; in 1957-1961, he was the head of the fiction department of the newspaper "Soviet of Karakalpakstan", in 1961-1963 he worked as the head of the literary department of the Karakalpak State Printing House. In 1963-1983 he was a senior consultant of the Writers' Union of Karakalpakstan.

CREATION

He wrote poetry from an early age. He had the gift of an improviser. One of the last improvising poets who preserved the traditions of the Karakalpak folklore. T. Dzhimuratov was characterized by an original performing manner of expressive reading, he read his own, even large works by heart.

Thanks to his excellent memory, the poet helped folklorists restore the pearls of folk poetry.

Author of a number of critical articles on the spiritual heritage of classical poets, on the culture of the language, on music, etc.

He was engaged in the translation into the Karakalpak language of the works of O. Khayyam, A. Navoi, Makhtumkuli, T. Satylganov, M. Jalil, A. S. Pushkin, M. Yu. Lermontov, A. Akhmatova, S. Shchipachev, P. Panch, V. Shefner, S. Oleinik and other authors.

Plays by T. Dzhimuratov were successfully staged on the stage of the Karakalpak State Theater. Author of the "Russian-Karakalpak Phraseological Dictionary for Schoolchildren" (1985).

SELECTED WORKS

• High Pass: Poems (1971)

• Poems (1973)

• Different passes (1983)

• Talisman of love: Poems. Ballads. Legends (1984)

• Beauty Makarya: Ballads. Miniatures. Legends. Novel in verse (1986)

AWARDS

• 1957 - People's poet of the Karakalpak ASSR

• 1969 - People's poet of the Uzbek SSR

• 1971 - State Prize of the Karakalpak ASSR named after. Berdakh

• Order of the Badge of Honor

• Order of Friendship of Peoples

• USSR medals

• Certificates of honor of the Uzbek SSR and Karakalpak ASSR

• Diploma of the Presidium of the Supreme Soviet of the Bashkir ASSR

Creation

The poem "Igam" was published in the V volume of the multi-volume "Karakalpak folklore" (1980). The poem describes an episode of one of the military events of the Great Patriotic War, in which Dzhimuratov D. was a participant. Before his eyes, a sixteen-year-old boy named Igam, whom Dzhimuratov Dzhumamurat met at the beginning of the war, was killed by an enemy bullet. The work conveys the pain and feelings of a fighter about the loss of a fellow countryman, a kindred soul. The young man asks the warrior to convey his last request to his mother, so that she does not suffer much, does not yearn for him, so that she takes care of herself. The poem is written in the first person, in the Karakalpak language.

  Фото из спектаклей Тлеӯберген Жумамуратова: 













 

Похожие новости

Театр директоры НИЕТУЛЛАЕВ АСАН ХОЖАБАЕВИЧ

10.10.20 Руководство / etakchilik / Heads / Искерлик
Аймурзаев Жолмурза (1910-1996)

Заслуженный деятель искусств Узбекской ССР (1946). Народный писатель Узбекской ССР (1981).

04.10.20 Исторические личности / tarixiy-insonlar / Historical persons / Taрихый инсанлар - КК
Театр тарийхына - 90 жыл, 1926-2016

Бердақ атындағы Қарақалпақ мәмлекетлик академиялық музыкалы театры 90 жыл

10.10.20 История театра / teatr-tarihi / History of the theatre / Teaтр тарийхы - КК
Театр тарийхи ҳақида маълумот

09.10.20 История театра / teatr-tarihi / History of the theatre / Teaтр тарийхы - КК
Ансатбаев Нажиматдин Ansatbaev Najimatdin

Қарақалпақстанда хызмет көрсеткен артист, Өзбекстан халық артисти, Бердақ атындағы мәмлекетлик

18.10.20 Nuraniyler / Faxriylar / Ветераны / Veterans