(97) 789 38 79 (91) 384 70 69 berdax_teatr@mail.ru TG KK UZ RU EN
Регистрация
все шаблоны для dle на сайте newtemplates.ru скачать

Юсупов Ибрайым 5 май 1929 — 24 июль 2008

orazbay 3-10-2020, 10:49 706 Исторические личности / tarixiy-insonlar / Historical persons / Taрихый инсанлар - КК

 Ибрайым Юсупов


Ибрагим Юсупов (каракалп. Ибрайым Юсупов, Ibrayi‘m Yusupovузб Иброхим Юсупов5 мая 1929 — 24 июля 2008) — каракалпакский поэт, переводчик и драматург, педагог. Народный поэт Узбекистана и КаракалпакстанаГерой Узбекистана

Автор текста гимна Республики Каракалпакстан

Биография

Родился 5 мая 1929 года в посёлке Азат (ныне Чимбайский район Каракалпакстана). Отец будущего поэта Юсуп ахун Сайекеев (1875—1931) был религиозным деятелем и крупным землевладельцем по меркам тогдашнего времени и за что преследовался советскими властями и репрессирован в Туркмению, не вернулся из ссылки, мать Ханбиби воспитала двоих сыновей и четырёх дочерей. Чтобы помочь матери в содержании семьи, Ибрагим в 13 лет начал зарабатывать на жизнь. Учился в Каракалпакском педагогическом институте. По окончании института в 1949 году стал преподавать в нём литературу. В 1952 году он обвинялся в сотрудничестве с буржуа-националистическими группировками и возбуждено уголовное дело. Но из-за недостаточности доказательств оправдан. В 1961—1962 годах был редактором журнала «Амударья», потом перешёл на научную работу в Институт языка, литературы и истории Каракалпакского филиала АН СССР. В 1965—1980 годах возглавлял Союз писателей Каракалпакской АССР. По его инициативе впервые во многих городах СССР проводились дни культуры Каракалпакстана в том числе Москва, Киев, Алматы, Вильнюс и других городов. Затем он 1980-1985-гг. трудился на посту председателя Каракалпакского Комитета по защите мира, руководителя Центра по духовности и просветительству. 

В 1990-году обвинялся в антисоветской деятельеости за стихотверения "Куда нас привел", резко критиковавший деятельность М. Горбачева. 

В 2004-году по случаю годовщины конституции Узбекистана президент Узбекистана Ислам Каримов присвоил звания Герой Узбекистана и высшую награду золотая звезда. При вручении награды президент Каримов называл И. Юсупова "Одним из оружиев Узбекистана. Мы должны были присвоить эту званию Юсупов когда-то давно." 

Он неоднократно избирался депутатом Верховного совета КАССР. 1990—1994 годах избирался в депутаты Верховного совета УзССР и Узбекистана. Многократно был доверенным лицом И. А. Каримов на выборах президента Республики Узбекистан и активно поддержал его кандидатуру, был ярым сторонником. Президент Республики Узбекистана И. А. Каримов по случае кончины И. Юсупова выразил соболезнования семью поэта: 

«Светлая память о любимом поэте узбекского и каракалпакского народа, замечательном человеке, верном друге, добром наставнике Ибрагиме Юсупове навсегда сохранится в наших сердцах».

Где бы он ни работал, своими организаторскими способностями, знаниями и опытом везде заслужил авторитет и уважение народа. 

Кайсын Кулиев один из встреч поэтов и писателей СССР в Крыму при присутствии Расула Гамзатова, Чингиз Айтматова и самого Ибрайыма Юсупова: «Ибрайым Юсупов является пророком поэзии тюркоязычных народов наряду с Навои и Мактымкулы». Памятник Ибрагима Юсупова установлена на Аллее литераторов в Ташкенте. 

Творчество

Первые произведения Юсупова были опубликованы в 1949 году. Им были написаны сборник рассказов «Осень у старого тутовника» («Ғарры туттағы гүз»); сборники поэм и стихов «Лирика счастья» («Бахыт лирикасы»), «Путнику с Востока» («Күншығыс жола ўшысына»), «Семь перевалов» («Жети асырым»), «Степные грёзы» («Дала әрманлары»), «Течение века» («Заман ағымы»), «Томарис и другие поэмы», «Вдохновение». Для Каракалпакского музыкально-драматического театра им были написаны пьесы «Сорок девушек» («Қырқ қыз»), «Судьба актрисы» («Актрисаны ығбалы»), «Шутник Умирбек» («Өмирбек лаққы»). Юсупов также занимался переводом на каракалпакский язык произведений классиков русской и других литератур: А. С. ПушкинаМ. Ю. ЛермонтоваТ. Г. ШевченкоАбаяГ. ТукаяШекспира и других. 

Талант Ибрагима Юсупова с наибольшей силой раскрылся в годы независимости Узбекистана. Рамиль Исламов по случаю его 80-летия сказал: «В своих стихотворениях и поэмах, публицистических статьях он с большой гордостью воспевал свободную жизнь своего народа, происходящие в стране коренные преобразования». 

В связи с кончиной И. Юсупова Президент страны И. Каримов выразил соболезнование. Он похоронен в кладбище «Шорша Баба» («Сорша») в Нукусе

Награды

 Семья

Отец: Юсуп Охун Сайекеев (ред. предположительные годы жизни 1875-1932-гг). 

Мать: Ханбиби Хожамурат кызы (ред. предположительные годы жизни 1898-1974-гг). 

Супруга: Бибизада Джуманазарова (1934—1980). 

Дети: 

  • Шахзада Юсупова (внуки: Султан, Хансулу, Алия).
  • Бахрам Юсупов (внуки: Абдунайым).
  • Мадияр Юсупов (внуки: Аллаяр и Данияр).
  • Арухан Юсупова (внуки: Тимур и Зухра).
  • Айжамал Юсупова (внуки: Ильяс, Бахауатдин, Айсулыу, Айзада).

Примечания

  1.  Указ Президента Республики Узбекистан от 25 августа 2004 года № УП-3476 «О присвоении звания «Узбекистон Кахрамони» 
  2.  Указ Президента Республики Узбекистан от 4 мая 1999 года № УП-2288 «О награждении Каипбергенова Т. и Юсупова И. орденом «Эл-юрт 


Ibragim Yusupov (qoraqalp. Ibraiym Yusupov, Ibrayi‘m Yusupov; o‘zbek Ibrohim Yusupov; 1929 yil 5 may — 2008 yil 24 iyul) — qoraqalpoq shoiri, tarjimon va dramaturg, o‘qituvchi. O‘zbekiston va Qoraqalpog‘iston xalq shoiri. O'zbekiston Qahramoni.


Qoraqalpog‘iston Respublikasi madhiyasi matni muallifi.

Biografiya

1929-yil 5-mayda Qoraqalpog‘istonning Azat qishlog‘ida (hozirgi Chimboy viloyati) tug‘ilgan. Bo‘lajak shoir Yusup oxun Sayekeyevning otasi (1875-1931) din arbobi va o‘sha davr mezoniga ko‘ra yirik yer egasi bo‘lgani uchun Turkmanistonda Sovet hukumati tomonidan qatag‘on va qatag‘onga uchragan, surgundan qaytmagan, ona Xonbibi ikki o‘g‘il, to‘rt qizni voyaga yetkazdi. Onasiga oilani boqishda yordam berish uchun Ibrohim 13 yoshida tirikchilik qila boshlaydi. Qoraqalpoq pedagogika institutida tahsil olgan. 

1949 yilda institutni tugatgach, u yerda adabiyot fanidan dars bera boshladi. 1952 yilda burjua-millatchi guruhlar bilan hamkorlikda ayblanib, jinoiy ish ochiladi. Ammo dalillar yo'qligi sababli oqlangan. 1961-1962 yillarda “Amudaryo” jurnali muharriri, so‘ng SSSR Fanlar akademiyasi Qoraqalpog‘iston bo‘limi Til, adabiyot va tarix institutida ilmiy faoliyatga o‘tdi. 

1965—1980-yillarda Qoraqalpogʻiston ASSR Yozuvchilar uyushmasini boshqargan. Uning tashabbusi bilan SSSRning ko‘pgina shaharlarida, jumladan, Moskva, Kiyev, Olmaota, Vilnyus va boshqa shaharlarda ilk bor Qoraqalpog‘iston madaniyat kunlari o‘tkazildi. Keyin u 1980-1985-gg. Qoraqalpog‘iston tinchlik qo‘mitasi raisi, Ma’naviyat va ma’rifat markazi rahbari lavozimlarida ishlagan.

1990 yilda M.Gorbachyov faoliyatini keskin tanqid qilgan “Bizni qayerga olib keldi” she’ri uchun uni sovetlarga qarshi faoliyatda aybladilar.

2004-yilda O‘zbekiston Konstitutsiyasining bir yilligi munosabati bilan O‘zbekiston Prezidenti Islom Karimov tomonidan O‘zbekiston Qahramoni unvoni va oliy mukofot – “Oltin yulduz” ordeni berildi. Prezident Karimov mukofotni topshirar ekan, I.Yusupovni "O‘zbekiston qurollaridan biri. Biz bu unvonni Yusupovga bir muddat oldin berishimiz kerak edi" dedi.

U bir necha bor KASSR Oliy Kengashi deputati etib saylangan. 1990-1994 yillarda Oʻzbekiston SSR va Oʻzbekiston Oliy Kengashi deputati etib saylangan. U bir necha bor O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti saylovida I. A. Karimovning ishonchli vakili bo‘lgan va uning nomzodini faol qo‘llab-quvvatlagan, ashaddiy tarafdori bo‘lgan. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I. A. Karimov I. Yusupov vafoti munosabati bilan shoirning oila a’zolariga hamdardlik bildirdi:

– O‘zbek va qoraqalpoq xalqlarining sevimli shoiri, ajoyib inson, sodiq do‘st, yaxshi ustoz Ibrohim Yusupovning yorqin xotirasi qalblarimizda mangu saqlanib qoladi.

U qayerda ishlamasin, tashkilotchilik qobiliyati, bilim va tajribasi bilan hamma joyda elning obro‘-e’tiboriga, hurmatiga sazovor bo‘ldi.

Qaysin Quliyev SSSR shoir va yozuvchilarining Qrimda Rasul Gamzatov, Chingiz Aytmatov va Ibroiy Yusupovning o‘zlari ishtirokida o‘tkazgan uchrashuvlaridan biri: “Ibroyim Yusupov Navoiy va turkiy tilli xalqlar she’riyatining payg‘ambaridir. Maktimquli”. Ibrohim Yusupov haykali Toshkentdagi Adiblar xiyoboniga o‘rnatildi.

Yaratilish

Yusupovning ilk asarlari 1949 yilda nashr etilgan. “Keksa tut ustidagi kuz” (“Gʻarri tuttagʻi gʻuz”) hikoyalar toʻplamini yozdi; “Baxt lirikasi” (“Baxt lirikasi”), “Sharq sayyohi” (“Kunshygys zhola o‘shysyna”), “Yetti dovon” (“Jeti asirim”), “Dasht orzulari” (“Dala armanlari”) she’riy va she’riy to‘plamlari. "), "Asr yoʻnalishi" ("Zaman agimiyasi"), "Toʻmaris va boshqa sheʼrlar", "Ilhom". Qoraqalpoq musiqali drama teatri uchun “Qirq qiz” (“Qirq qiz”), “Atrisaning taqdiri” (“Ygʻbali aktrisalar”), “Joker Umirbek” (“Oʻmirbek laqqi”) pyesalari yozgan. Yusupov rus va boshqa adabiyot klassiklari: A. S. Pushkin, M. Yu. Lermontov, T. G. Shevchenko, Abay, G. Tukay, Shekspir va boshqalarning asarlarini ham qoraqalpoq tiliga tarjima qilgan.

Ibrohim Yusupovning iste’dodi O‘zbekiston mustaqillik yillarida eng katta kuch bilan ochildi. Ramil Islomov tavalludining 80 yilligi munosabati bilan: “U o‘z she’r va she’rlarida, publitsistik maqolalarida o‘z xalqining erkin hayotini, yurtimizda ro‘y berayotgan tub o‘zgarishlarni g‘urur va iftixor bilan kuylagan”.

I.Yusupov vafoti munosabati bilan mamlakat Prezidenti I.Karimov hamdardlik bildirdi. Nukus shahridagi Sho‘rsha bobo (Sorsha) qabristoniga dafn etilgan.

Mukofotlar

O‘zbekiston Qahramoni (2004)[1]

“El-yurt xurmati” ordeni (1999)[2]

"Do'stlik" buyurtmasi

Mehnat Qizil Bayroq ordeni (05.04.1979)

O‘zbekiston xalq shoiri

 Oila

Otasi: Yusup Oxun Sayekeyev (tahrir. umrining taxminiy yillari 1875-1932).

Onasi: Xonbibi Xo‘jamurat qizi (tahr. taxminiy umri 1898-1974).

Xotini: Bibizada Jumanazarova (1934-1980).

Bolalar:

Shahzada Yusupova (nabiralari: Sulton, Xonsulu, Aliya).

Baxram Yusupov (nabiralari: Abdunaiym).

Madiyar Yusupov (nabiralari: Allayor va Doniyor).

Aruxan Yusupova (nabiralari: Timur va Zuxra).

Aizhamal Yusupova (nabiralari: Ilyos, Bahauatdin, Aisulyu, Aizada).

Eslatmalar

↑ “O‘zbekiston Qahramoni” unvonini berish to‘g‘risida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2004 yil 25 avgustdagi PF-3476-son Farmoni.

↑ O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori

 

Ibragim Yusupov (Karakalp. Ibraiym Yusupov, Ibrayi‘m Yusupov; Uzbek Ibrokhim Yusupov; May 5, 1929 - July 24, 2008) - Karakalpak poet, translator and playwright, teacher. People's poet of Uzbekistan and Karakalpakstan. Hero of Uzbekistan.

Author of the text of the anthem of the Republic of Karakalpakstan.

Biography

Born on May 5, 1929 in the village of Azat (now the Chimbay region of Karakalpakstan). The father of the future poet Yusup akhun Sayekeyev (1875-1931) was a religious figure and a large landowner by the standards of that time and for which he was persecuted by the Soviet authorities and repressed in Turkmenistan, did not return from exile, his mother Khanbibi raised two sons and four daughters. To help his mother in the maintenance of the family, Ibrahim at the age of 13 began to earn a living. He studied at the Karakalpak Pedagogical Institute. After graduating from the institute in 1949, he began teaching literature there. 

In 1952, he was accused of collaborating with bourgeois-nationalist groups and a criminal case was opened. But acquitted due to lack of evidence. 

In 1961-1962 he was the editor of the journal "Amu Darya", then he switched to scientific work at the Institute of Language, Literature and History of the Karakalpak branch of the USSR Academy of Sciences. 

In 1965-1980 he headed the Union of Writers of the Karakalpak ASSR. On his initiative, for the first time in many cities of the USSR, days of culture of Karakalpakstan were held, including Moscow, Kyiv, Almaty, Vilnius and other cities. Then he 1980-1985-gg. worked as chairman of the Karakalpak Peace Committee, head of the Center for Spirituality and Enlightenment.

In 1990, he was accused of anti-Soviet activities for the poem "Where did he bring us", sharply criticizing the activities of M. Gorbachev.

In 2004, on the occasion of the anniversary of the constitution of Uzbekistan, President of Uzbekistan Islam Karimov conferred the title of Hero of Uzbekistan and the highest award, a golden star. When presenting the award, President Karimov called I. Yusupov "One of the weapons of Uzbekistan. We should have given this title to Yusupov some time ago."

He was repeatedly elected a deputy of the Supreme Council of the KASSR. In 1990-1994 he was elected to the Supreme Council of the Uzbek SSR and Uzbekistan. He was repeatedly a confidant of I. A. Karimov in the presidential elections of the Republic of Uzbekistan and actively supported his candidacy, was an ardent supporter. The President of the Republic of Uzbekistan I. A. Karimov, on the occasion of the death of I. Yusupov, expressed his condolences to the poet's family:

"The bright memory of the beloved poet of the Uzbek and Karakalpak people, a wonderful person, faithful friend, good mentor Ibragim Yusupov will forever remain in our hearts."

Wherever he worked, with his organizational skills, knowledge and experience, he everywhere earned the authority and respect of the people.

Kaysyn Kuliyev is one of the meetings of poets and writers of the USSR in the Crimea in the presence of Rasul Gamzatov, Chingiz Aitmatov and Ibraiym Yusupov himself: "Ibraiym Yusupov is a prophet of the poetry of the Turkic-speaking peoples along with Navoi and Maktymkuly." The monument to Ibragim Yusupov is installed on the Alley of Writers in Tashkent.

Creation

Yusupov's first works were published in 1949. He wrote a collection of short stories "Autumn at the old mulberry tree" ("Ғarry tuttagy gүz"); collections of poems and poems "Lyric of Happiness" ("Bakhyt lyricasy"), "Traveler from the East" ("Kunshygys zhola ўshysyna"), "Seven passes" ("Jeti asyrym"), "Steppe dreams" ("Dala armanlary"), “The course of the century” (“Zaman agymy”), “Tomaris and other poems”, “Inspiration”. For the Karakalpak Music and Drama Theater, he wrote the plays “Forty Girls” (“Kyrқ kyz”), “The Fate of an Actress” (“Actresses Yғbaly”), “The Joker Umirbek” (“Оmirbek laққы”). Yusupov also translated into Karakalpak the works of classics of Russian and other literatures: A. S. Pushkin, M. Yu. Lermontov, T. G. Shevchenko, Abai, G. Tukay, Shakespeare and others.

The talent of Ibragim Yusupov was revealed with the greatest force during the years of independence of Uzbekistan. Ramil Islamov, on the occasion of his 80th birthday, said: "In his poems and poems, journalistic articles, he sang with great pride the free life of his people, the radical transformations taking place in the country."

In connection with the death of I. Yusupov, the President of the country I. Karimov expressed his condolences. He is buried in the Shorsha Baba (Sorsha) cemetery in Nukus.

Awards

Hero of Uzbekistan (2004)[1]

order "El-yurt Khurmati" (1999)[2]

Order "Dustlik"

Order of the Red Banner of Labor (05/04/1979)

People's Poet of Uzbekistan

 Family

Father: Yusup Okhun Sayekeyev (ed. estimated years of life 1875-1932).

Mother: Khanbibi Hojamurat kyzy (ed. estimated years of life 1898-1974).

 

Wife: Bibizada Jumanazarova (1934-1980).

Children:

Shahzada Yusupova (grandchildren: Sultan, Khansulu, Aliya).

Bakhram Yusupov (grandchildren: Abdunaiym).

Madiyar Yusupov (grandchildren: Allayar and Daniyar).

Arukhan Yusupova (grandchildren: Timur and Zukhra).

Aizhamal Yusupova (grandchildren: Ilyas, Bahauatdin, Aisulyu, Aizada).

Notes

↑ Decree of the President of the Republic of Uzbekistan dated August 25, 2004 No. UP-3476 “On conferring the title “Uzbekiston Kakhramoni”

↑ Decree of the President of the Republic of Uzbekistan dated.

 

Похожие новости

Дарибаев Мырзагали (1909-1942)

Заслуженный деятель искусств Каракалпакской АССР

04.10.20 Исторические личности / tarixiy-insonlar / Historical persons / Taрихый инсанлар - КК
Аймурзаев Жолмурза (1910-1996)

Заслуженный деятель искусств Узбекской ССР (1946). Народный писатель Узбекской ССР (1981).

04.10.20 Исторические личности / tarixiy-insonlar / Historical persons / Taрихый инсанлар - КК
Театр тарийхына - 90 жыл, 1926-2016

Бердақ атындағы Қарақалпақ мәмлекетлик академиялық музыкалы театры 90 жыл

10.10.20 История театра / teatr-tarihi / History of the theatre / Teaтр тарийхы - КК
Театр тарийхи ҳақида маълумот

09.10.20 История театра / teatr-tarihi / History of the theatre / Teaтр тарийхы - КК
Развития каракалпакской драматургии и театра

Об особенностях развития каракалпакской драматургии и театра

16.11.21 История театра / teatr-tarihi / Teaтр тарийхы - КК